Met z'n allen de weg kwijt

 Groep 7/8 van een Basisschool

Als voorbeeld voor groepsprocessen hebben we groep 8 van een christelijke basisschool  gekozen.
De leerlingen zijn 11 en 12 jaar oud en zitten dus in de beginnende adolescentie.  
Vanaf groep 4 tot en met groep 7 was deze groep een combinatiegroep, dus gekoppeld aan de jongere groep. De reden hiervoor was dat er te weinig leerlingen in beide klassen waren. Om ze goed op het voortgezet onderwijs voor te kunnen bereiden werd besloten, om de combinatiegroep te veranderen in twee aparte groepen. De huidige groep 8 en 7 kregen een eigen klaslokaal en een eigen docent.  

Het was bekend dat vooral de meisjes uit de voormalige groep 7 erg naar de meisjes uit de jongere klas toe trokken en weinig contact legden met hun eigen klasgenoten. De ‘nieuw’ gevormde groep 8 bestond dus uit leerlingen, die tot die tijd weinig vriendschappelijk contact met elkaar hadden. De combinatieklas was immers groot en bood genoeg keuze voor vriendschappen buiten de eigen groep.

Aan het begin van het schooljaar startten de leerlingen dus in een voor hun nieuwe groep. Volgens het 5-fasenmodel van groepsvorming van Tuckman en Jensen (1977, zie Geerts en Van Kralingen, 2017) betekende dit, dat de leerlingen weer aan het begin van een nieuw groepsproces stonden.  
Het werd snel duidelijk dat de leerlingen hierin sterke begeleiding nodig hadden. Door een vragenlijst over het leerklimaat in de klas (standaard meerdere keren per schooljaar) kwam na voren, dat veel leerlingen zich onveilig voelden.  

De situatie dat de vertrouwde klassamenstelling er niet meer was en men (en vooral de meisjes) opeens in een situatie terecht kwam waar men in een kleinere klas intensiever met elkaar én met de jongens samen moest werken, was hiervoor uitermate een belangrijke oorzaak. Omdat het groepsproces in de eerste, de forming-fase, niet meteen succesvol gehandhaafd werd, voerde dit in de tweede fase van ‘storming’ (Geerts en Van Kralingen, 2017) tot bijzondere problemen. Zonder een soort basisvertrouwen uit de eerste fase begonnen de leerlingen in de groep zich te profileren en vooral de jongens om de alfa-positie te vechten. Hierbij werden sommige minder aanwezige leerlingen aan de rand van de groep geduwd. Er werd gepest en elkaars waarde niet gerespecteerd. Doordat er maar 17 leerlingen deel uitmaakten van de groep, was er weinig keuze voor het opbouwen van ondersteunende vriendschappen. Dit werkte de groepsvorming tegen. 

Als reactie hierop werd tijdens een kanjertraining (meer info zie: www.kanjertraining.nl) en op het schoolkamp aandacht aan de groepsdynamiek besteed – echter zonder duidelijke positieve veranderingen. Uiteindelijk leidde het ertoe, dat met hulp van ‘Passenderwijs – samenwerkingsverband primair onderwijs’ (https://www.passenderwijs.nl/) een traject op maat werd begonnen.  
Er werd gestart met doe-opdrachten waarbij de kinderen in kaart werden gebracht. Zo werd middels een ‘boks-oefening’ ernaar gekeken, wie zich aan de regels houdt, wie ze overtreedt en wie niet durfde.  Drie dagen per week werden fysieke oefeningen met de leerlingen gedaan, die de groepsdynamiek een positieve richting konden geven. De leerkrachten werden geobserveerd en gesteund door begeleidsters van Passenderwijs. Tussentijdse evaluaties hielpen het traject verder op maat te laten groeien. 

Na de afloop van het traject hadden de leerkrachten handvatten, hoe ze de komende fasen van de groepsvorming positief konden beïnvloeden. De leerlingen hebben allen eigen leerdoelen geformuleerd die nu iedere vrijdag individueel met de remedial teacher besproken worden.  

Bij een observatie van de groep na afloop van het traject was het bijzonder om een grote groepscohesie vast te kunnen stellen. Er was niet alleen een samenhang en onderlinge verbondenheid van de leerlingen te voelen maar ook een onderliggende positieve groepsnorm. De leerlingen begrijpen nu elkaars gedrag en kunnen het als het nodig is corrigeren. De kinderen voelen zich veilig in hun groep en durven elkaar te corrigeren.  

Uit de geschetste situatie komt duidelijk naar voren, dat de begeleiding en aansturing van het groepsproces van klassen aan het begin van een schooljaar uitermate belangrijk is en zelfs ervaren docenten niet altijd erin slagen om deze fasen met succes te managen.  

Gelukkig is het door de inzet van het speciale traject wel gelukt om de “nieuwe klas” goed door de fasen van storming en norming te loodsen, waardoor zij inmiddels met succes in de fase van performing zitten. De leerlingen willen samen leren, werken samen en bieden hulp aan elkaar. 

Maak jouw eigen website met JouwWeb